آیا میزان تحمل به شوری قارچ دکمه‌ای را می دانید؟
رشد گیاه تحت شرایط شوری، از طریق تنش آبی، تجمع یون‌های سمی و عدم تعادل تغذیه‌ای محدود میشود. تأثیرات شوری در گیاهان متناسب با گونه گیاهی و شرایط محیطی متفاوت است؛ ولی در پرورش قارچ دکمه ای در این مورد اطلاعات کمی وجود دارد که در این مقاله به آن می پردازیم.
قارچ دکمه ای و شوری
در طول پرورش معمول قارچ دکمه‌ای، رشد میسلیوم ها، تعداد پریموردیاهای ابتدایی و توسعه‌ی اندام قارچی، همگی تحت تأثیر محتوای رطوبتی کمپوست و لایه فوقانی آن یعنی خاک پوششی، قرار می‌گیرند.
کیفیت آب، به‌عنوان عاملی در تولید بهینه قارچ شناخته شده است اما اطلاعات کمی درباره تأثیر شوری محیط کشت وجود دارد. به نظر می‌رسد که شوری آب مورد استفاده، یک عامل بزرگ در کاهش تولید باشد و ممکن است به عنوان مسئول کشت‌های ناموفق که در مزارع تولید تجاری قارچ رخ‌داده‌اند، شناخته شود.
برخلاف بسیاری از محصولات گیاهی دیگر، اطلاعات زیادی درباره تحمل به شوری قارچ‌های خوراکی وجود ندارد؛ ولی در این مقاله، درباره ی تعیین شوری بحرانی در محیط کشتی که در آن، تولید قارچ‌ها کاهش می‌یابد و همچنین ارزیابی سهم نسبی تنش آبی و سمیت یون‌های ویژه در کاهش تولید قارچ در محیط‌های شور صحبت می شود.
آزمایشات در یک محیط کنترل شده، در اتاقک کشت قارچ، انجام شدند. سینی‌های پلاستیکی با مساحت ۰/۰۹ مترمربع که با ۲ کیلوگرم کمپوست قارچ پاستوریزه شده و تجاری، پر شده بودند و با قارچ آگاریکوس تلقیح شدند. در طی یک دوره ۱۰ روزه‌ی رشد میسلیوم، دمای ۲۵ درجه و رطوبت نسبی ۹۵ درصد، درون کمپوست اعمال شد. کمپوست با یک لایه ۵ سانتیمتری از پیت ماس که PH= 7 آن به وسیله کلسیم کربنات تنظیم گردید، پوشیده شد. وقتی میسلیوم در خاک‌پوششی دیده شد (معمولاً ۷ روز بعد)، دما به ۱۸ درجه و رطوبت نسبی به ۹۰ درصد کاهش یافت. اسپروفورها، ۱۴ روز بعد از پوشش ظاهر شدند و در طول فواصل ۶ هفته بعدی برداشت شدند.
هنگامی که خاک پوششی اعمال گردید، با محلول‌های نمک طعام و PEG در پتانسیل‌های اسمزی مختلف، آبیاری شد. غلظت‌های محلول نمک طعام و PEG متفاوتی اعمال گردید و آب مقطر به عنوان تیمار شاهد به‌کاربرده شد.
نتیجه گیری:
استفاده از محلول‌های نمک طعام و پلی‌اتیلنگلایکول (PEG)، از طریق کاهش تدریجی پتانسیل اسمزی خاک‌پوششی (کاهش آب در دسترس برای میسیلیوم ها) مورد استفاده در کشت قارچ دکمه‌ای باعث کاهش چشمگیری در تولید قارچ‌ها شد.
این حاکی از این است که در غلظت‌های بالای PEG، به علت تأثیرات اسمزی، تولید با یک روند کاهشی، ادامه می‌یابد ولی در غلظت‌های بالای نمک طعام، رشد از طریق یک فاکتور اضافه‌تری، به تأخیر می‌افتد و این احتمالاً به علت تأثیر سمیت یونی بود.
در غلظت‌های اسمزی نمک طعام بیشتر از ۰/۴۸- MPa، سدیم بیشتری به اسپوروفورها (محل تولید اسپورها) وارد می‌گردد و این با کاهش در تولید اسپوروفورها، هم‌زمان گردید. گلایکوفیت ها (گیاهانی که در محیط‌های شور زندگی می‌کنند)، برای جلوگیری از تجمع یون‌های سمی در بافت‌های در حال رشد فعال خود، نمک را دفع می‌کنند. توانایی تنظیم تجمع یون‌های سدیم، به‌عنوان یک فاکتور مهم در بقای گیاهان خاص در محیط‌های شور در نظر گرفته‌شده است. به نظر می‌رسد که قارچ دکمه ای سفید در تنظیم جذب یون‌های سدیم در غلظت‌های بالای نمک ناتوان است و این منجر به تجمع غلظت‌های سمی سدیم برای اسپوروفورها میشود.
همچنین رشد قارچ می‌تواند تحت شرایط شوری، به علت عدم تعادل تغذیه‌ای محدود شود. افزایش غلظت‌های سدیم درون اسپوروفورها که به علت غلظت بالای نمک طعام رخ می‌دهد، با کاهش قابل‌توجهی در غلظت یون‌های کلسیم (۰/۰۲ درصد ماده خشک) همراه میشود که به طول قابل‌توجهی کمتر از مقدار معمول موردنیاز برای تولید محصول بالا و سالم است؛ بنابراین کمبود کلسیم در بافت‌های اسپوروفور، ممکن است یک فاکتور دیگر در کاهش رشد و تولید در شوری‌های بالا باشد.
وقتی‌که غلظت‌های اسمزی یکسان از نمک طعام و PEG، بکار برده شد، غلظت‌های نیتروژن، فسفر، منیزیم، منگنز، پتاسیم، روی و آهن در ماده خشک اسپوروفور یکسان بود. این عناصر حتی مشابه به غلظت‌های گزارش شده در قارچ‌های سالم بودند؛ بنابراین بعید است که کاهش رشد ناشی از شوری به دلیل عدم تعادل یا کمبود این یون‌ها باشد.
تیمار با محلول‌های نمک طعام، باعث افزایش غلظت یون‌های کلر و سدیم و کاهش غلظت کلسیم در ماده خشک اسپروفور گردید ولی محلول‌های PEG تأثیری نداشتند. به نظر می‌رسد زمانی که محیط کشت شدیداً شور باشد، سمیت یونی همراه با تجمع بیش از حد یون‌های سدیم و کلر، یا عدم تعادل یونی همراه با کاهش هم‌زمان یون‌های کلسیم، فاکتورهای مازاد بر تنش اسمزی در کاهش تولید اسپوروفورها باشند.
سخن آخر …
در قارچ دکمه‌ای غلظت اسمزی بحرانی نمک طعام در خاک‌پوششی به عبارت دیگر غلظتی که باعث کاهش ۱۰ درصدی تولید میشود، ۰/۱- MPa است که این مقدار با ۲۹ میلی مول نمک طعام با هدایت الکتریکی EC) 2/8) دسی زیمنس بر متر در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد برابر است.
بنابراین مشابه با گوجه، خیار و کلم، قارچ دکمه‌ای در طبقه‌بندی تحمل به شوری محصولات، در گروه نسبتاً حساس به شوری شناخته میشود.
منبع: دیتاقارچ
