تولید اسپان قارچ دکمه ای

به بذر اولیه تولید قارچ، اسپان نیز گفته می شود. اسپان یا اسپاون، به اندام های رویشی قارچ یا میسیلیوم ها به همراه مواد غذایی زمینه ای همراه آن گفته می شود. امروزه برای تولید و پرورش قارچ دکمه ای از تلقیح دانه های استریل شده غلات با میسیلیوم خالص تحت عنوان اسپان استفاده می کنند.

در طبیعت قارچ ها برای تکثیر و بقای نسل خود، یا از اسپورها و یا از میسیلیوم ها استفاده می کنند.

 

اما این سؤال برای بسیاری از افراد مطرح شده است که چرا در پرورش قارچ، اسپورها برای تکثیر به کار گرفته نمی شوند:

– اسپورها بسیار کوچک هستند لذا استفاده از اسپورها برای پرورش دهندگان قارچ بسیار مشکل می باشد.

– از طرفی تا جوانه زنی اسپورها ۸-۱۰ روز طول می کشد که در سالن های پرورش قارچ در طول این مدت کمپوست را قارچ های رقیب اشغال می کنند و جایی برای اسپور قارچ دکمه ای باقی نمی ماند.

بنابراین بهترین روش، استفاده از اسپان قارچ است یعنی استفاده از میسیلیوم بر روی دانه ی غلات که در این صورت میسیلیوم ها سریع تر در سطح کمپوست پخش شده و اجازه رشد به دیگر رقیبان را نمی دهند.

تولید اسپان (بذر قارچ)

تولید اسپان (Spawn) شامل قرار دادن میسلیوم قارچ مورد نظر در محیط های کشت استریل، مناسب و تحت شرایط استریل می باشد. شروع کشت را می توان با استفاده از یک کلاهک قارچ سالم و تازه و یا نمونه آزمایشگاهی انجام داد و سپس از این کشت، کشت های ثانویه زیادی در محیط کشت آگار انجام خواهد شد.

 

شرایط کشت

  1. برای اسپان زنی ابتدا باید نژاد های مناسب، رشد یافته و مورد آزمایش قرار گیرد.
  2. مواد باید تحت شرایط دقیق و مشخص نگهداری شوند تا تخریب و یا تجزیه نشوند.
  3. اتاق یا بخش تولید باید با دقت و وسواس از لحاظ بهداشتی مورد مراقبت قرار گیرد تا از ورود آلودگی به داخل محیط کشت، جلوگیری شود.
  4. هنگامی که میسلیوم کلونیزه شده و به اندازه کافی تکثیریافت، باید نگهداری و انتقال آن به بستر نهایی، در شرایط سرد صورت گیرد.

اسپان زنی

اسپان زنی به فرآیند اضافه کردن و مخلوط کردن اسپان با کمپوست گفته می شود. نکته مهم در این قسمت این است که اسپان هم به صورت یکنواخت در کمپوست پخش شود و هم اصول بهداشتی مربوط به این امر به طور کامل رعایت شود زیرا در صورت بروز آلودگی در این مرحله، مشکلات زیاد و گاه جبران ناپذیری ایجاد خواهد شد مثلاً اگر تنها ۵ اسپور از کپک تریکودرما در در ۲۵ کیلوگرم کمپوست وجود داشته باشد، کل محصول از بین می رود.

روش اسپان زنی

اضافه کردن اسپان به کمپوست در تونل ها و زمانی که تونل ها خالی شده اند انجام می شود. بدین صورت که کمپوست را ابتدا وارد سالن های پرورش کرده و پس از ریختن غلات حاوی میسلیوم بر روی آن، مخلوط حاصل را به طور کامل و یکنواخت محلوط می کنند.

مقدار و نوع اسپان

میزان اسپان بسته به زمان تلقیح کمپوست، میزان بازدهی محصول و احتمال وجود پارازیت های مضر، متفاوت است. پرورش دهندگان قارچ دکمه ای معمولا ۵ لیتر اسپان را برای ۱ تن کمپوست تازه (فاز ۱) مقدار مناسب می دانند. این میزان برای ۱ تن کمپوست در فاز ۲، برابر ۷-۸ لیتر اسپان قوی است.

کنترل کیفیت اسپان

درصورتی که آلودگی در آزمایشگاه تولید و تکثیر اسپان مشاهده شد، فرد مسئول باید بررسی که که ببینید آلودگی به چه علت و در چه مرحله ای بروز کرده است. در کل ۶ ناقل آلودگی برای آلوده شدن اسپان وجود دارد:

۱- فرد مسئول تکثیر اسپان

۲- هوا

۳- بستر کشت (محیط کشت)

۴- ابزارها

۵- ماده تلقیح (مایه کوبی)

۶- واحدهای متحرک آلوده

 

آلودگی اسپان قارچ دکمه ای

 

دلایل آلودگی اسپان

سه مرحله مهم در تولید اسپان شامل مرحله استریلیزاسیون، مرحله تلقیح و مرحله رشد و نمو وجود دارد که آلودگی در هر یک از این سه مرحله، مشکل ساز خواهد بود. دلایل آلودگی در این مراحل عبارتند از:

 در مرحله استریلیزاسیون:

– بستر، حاوی اسپورهای بیماری زا بوده که این مشکل به دلیل عدم استریلیزاسیون اتفاق می افتد.

– در هنگام سرد شدن بستر استریلیزاسیون شده، هوای حاوی میکروارگانیسم های آلوده، از طریق لوله ها وارد می شود.

در مرحله تلقیح:

– مایه تلقیح فقط حاوی میسیلیوم مناسب بوده اما بعدا آلوده شده است.

– در زمان باز بودن درب بطری های تلقیح، اسپورهای آلوده وارد شده اند.

– در اثر تماس بدن فرد تلقیح کننده با بخشی از مواد مثلاً تماس دست یا پوست بدن، آلودگی انتقال می یابد.

– عدم استریل کردن کامل ابزارها

در مرحله رشد و نمو:

– ورود هوای آلوده به علت درست نبستن درب ظروف

– ورود هوای آلوده به دلیل درست نبستن درب پتری دیش ها با نوار پلاستیکی و از طریق لبه پتری دیش ها

– عوامل متحرک ایجاد آلودگی مانند کنه ها، پشه ها یا حتی رفت و آمد، که در این موارد می توان از توری و یا دستگاه های تهویه برای جلوگیری از انتقال آلودگی استفاده کرد.

انواع مختلف آلودگی در اسپان زنی

– آلودگی به وسیله قارچ ها

آلودگی به وسیله قارچ ها را می توان به وسیله رنگ میسیلیوم تغییر یافته آن ها، تعیین کرد و این امر در مواقع و زمان هایی که یک ناحیه مشخص بین میسلیوم های قارچ کشت شده و دیگر قارچ ها ایجاد می شود، کار چندان سختی نیست.

متداول ترین قارچ های آلوده کننده محیط کشت و بستر، قارچ های پنی سیلیوم و ورتیسیلیوم هستند و درصورتی که مبارزه با این قارچ ها به سرعت انجام نشود، می تواند سبب گسترش وسیع آلودگی گردد. در این گونه موارد باید بلافاصله ظروف آلوده را استریل کرده و پس از این کار، آن ها را باز نموده و تمیز کرد.

بعضی از عوامل ایجاد آلودگی ممکن است سبب ایجاد بیماری های پوستی و یا آلرژی در دستگاه تنفسی گردند.

 

اسپان آلوده قارچ دکمه ای

آلودگی اسپان قارچ دکمه ای

– آلودگی به وسیله باکتری ها

نامناسب و یا ناکافی بودن استریلیزاسیون ممکن است سبب بروز بیماری های باکتریایی گردد که از بین بردن باکتری ها به مراتب سخت تر از قارچ هاست.

بعضی از باکتری ها سبب ایجاد ظاهر روغن مانند در بستر و محیط کشت می شوند و تعداد دیگری بوی خاصی دارند و معمولاً گسترش و تکثیر باکتری در غلات مورد استفاده به عنوان بستر، سریع تر و عملی تر می باشد.

 

آلودگی اسپان قارچ دکمه ای

در صورتی که باکتری ها پیش از مرحله تلقیح و مایه کوبی نهایی مورد مبارزه قرار نگرفته باشند، باید تمام کشت های حاصل از والد آلوده را از بین برد زیرا این بیماری به تمام آن ها منتقل شده است.

درصورت استفاده از خاک اره به عنوان بستر تکثیر اسپان، تشخیص باکتری ها مشکل تر است. شاید بهترین روش تشخیص این است که اگر کیسه های حاوی بستر رشد و میسلیوم تلقیح شده، چند روز پس از تلقیح باد کردند، این می تواند نشان دهنده وجود مقدار زیادی باکتری باشد زیرا باکتری ها مقدار زیادی دی اکسید کربن تولید می کنند.

 

آلودگی اسپان قارچ دکمه ای

 

کنترل کیفیت در تولید و تکثیر اسپان

کنترل کیفیت در تولید و تکثیر اسپان به معنی بازرسی و معاینه مداوم و منظم ظروف تلقیح شده و رعایت اصول بهداشتی در آن ها می باشد. کنترل کیفیت ممکن است به چند دلیل ضعیف و نامناسب باشد که عبارتند از:

– دژنره شدن (فاسد شدن) نژاد مورد نظر در طول دوره تکثیر

– مورد حمله قرار گرفتن نژاد توسط ویروس ها

– ذخیره سازی نادرست بسترهای حاوی اسپان (سرد بودن، گرم بودن یا خشک بودن ظروف حاوی بستر)

– محیط کشت یا بستر رشد، فقط حاوی اسپان قارچ مورد نظر نبوده و ارگانیسم های دیگر مانند باکتری ها هم وجود دارند.

 

منبع: دیتاقارچ

برچسب ها

نوشته های مشابه

‫17 نظرها

  1. سلام
    شما در ابتدای مطلب فرمودید که : “شروع کشت را می توان با استفاده از یک کلاهک قارچ سالم و تازه و یا نمونه آزمایشگاهی انجام داد و سپس از این کشت، کشت های ثانویه زیادی در محیط کشت آگار انجام خواهد شد. ”
    سوال من اینه که چگونه با یک کلاهک قارچ سالم و تازه را می توانم کشت بدهم ؟ (لازم به ذکر است که من در ابتدای راهم و یک نمونه آزمایشگاهی می خواهم در منزل درست کنم. )
    سپاسگزارم

    1. دوست عزیز
      سلام
      تولید بذر یک فرایند تخصصی است و در ابتدای کار به هیچ عنوان به شما پیشنهاد نمی کنیم که خود را در گیر تولید ان کنید تولید کنندگان کمپوست قارچ به همراه کمپوست به میزان مورد نیاز بذر مخلوط می کنند و هیچ نیازی ندارید که شما درگیر تولید ان شوید
      مگر اینکه تولید کننده کمپوست باشید که باید یک آزمایشگاه خوب را تجهیز کنید که البته می توانید منزل خود را هم برای این کار به طور کامل تجهیز کنید ولی اگر فقط قصد تولید بذر دکمه ای را دارید باید ابتدا محل مصرف و بازاریابی نمایید چون اغلب تولید کنندگان کمپوست در ایران خود بذر را تولید می کنند

  2. سلام خسته نباشید.اگه میشه یکم بیشتر راهنمایی کنید که چطور میشه از کلاهک قارچ بذر تولید کرد و منظور از مایه کوبی چیه؟ ممنون میشم جواب بدید.

    1. دوست عزیز اگر قصد تولید برای کمپوست را دارید تمام تولید کنندگان کمپوست محصول تولیدی خود را با بذر مخلوط می کنند و اگر برای فروش بذر در نظر دارید پیشنهاد می کنم یک آزمایشگاه مجهز را اندازی کنید
      چون انچه که شما میفرمایید تکثیر بذر از طریق کشت بافت محسوب میشه و روش خوبی برای تولید صنعتی نیست با این وجود اگر سوالی داشتید پاسخگو هستیم

  3. سلام من نمیخوام قارچ دکمه ای تکثیر کنم ک بخوام بذر و کمپوست تهیه کنم . واسه گرفتن نوعی ماده خاص از استخراج قارچ ب مشکل الان کشور خوردم چون دیگه اسپورش از خارج نمیتونم بیارم و چون کلا تو این رشته نیستم و تو داروسازسم یا پرورش قارچ سر کله ندارم . الان من کلاهک قارچم دارم چ زمانی میتونم اسپور ازش بگیرم ؟؟ و چجوری از کلاهک اسپور بگیرم . شنیدم روشی هست ب اسم liquid cultur ک میشه تکثیرش داد و اینکه ی چیزایی در موردش خوندم یاد گرفتم مثلا با اب و عسل بسترش فراهم کرد یا محیطش چ موادی بریزی با چ درصدایی فقط تنها چیزی ک نمیدونم اینکه چجوری قارچ داخلش انتقال بدم اسپورش باید بریزم یا میسیلیوم اگه میشه ی توضیح مختصر بدید خیلی گیرم پایان نامم کلا ی ۶ ماه عقب افتاده و اثر این دارو روی بدن و الان من قارچ هایی ک کشت دادم رو ب اتمام و خیلی از ازمایشام مونده میخوام تا کامل دورش ازبین نرفته قارچ دارم ازش تکثیر یگیرم

    1. محمد عزیز سلام
      گرفتن اسپور قارچ کار روتینی برای تولید و تکثیر اسپان نیست و یک پروسه کاملا تخصصی و نیازمند داشتن تجهیزات مدرنی و دارای ریسک بالا از جهت رسیدن به ژنوتیپ عقیم است که برای اطلاعات بیشتر می توانید کتاب پرورش قارچ دکمه ای خانم شاهی از انتشارات آییژ را تهیه و مطالعه کنید.

  4. سلام.چطور میشه فهمید آلودگی ایجاد شده در بذرهای تهیه شده مربوط به گندم است؟چطور میتونم گندم رو کشت بدم در آزمایشگاه و متوجه بشم که خود گندم دارای آلودگی بوده؟ممنون از پاسختون

  5. سلام
    وقت بخیر و ممنون از اطلاعات مفیدتان
    قصد داشتم یک آزمایشگاه کشت بذر تجهیز نمایم چه دستگاهها و تجهیزات آزمایشگاه مورد نیاز هستش و حدودا” چقدر بایستی هزینه نمایم ممنون میشوم راهنمایی ام کنید .

  6. می خوام قارچ پرورش بدم و به اسپور پرینت شده نیاز دارم بقیه مواد مورد نیاز رو دارم فقط اسپور ندارم از کجا باید تهیه کنم خودمم نمی تونم از قارچ دیگه بگیرم

    1. دوست عزیز سلام
      در صورتی که بتوانید خودتان کشت کنید (که نیاز به تجهیزات دارد) می توانید از آزمایشگاه های بذر که در کارخانه های کمپوست سازی هستند، تهیه کنید.
      با شرکت های کمپوست سازی، می توانید در مقاله زیر آشنا شوید:
      بهترین تولیدکنندگان کمپوست قارچ دکمه ای در ایران

  7. سلام خسته نباشید
    میخواستم بپرسم ایا اسپان در مدت زمانی ک توی شیشه هست و مایسلیم در حال کلونایز شدنه
    نیاز ب هوا داره یا نه
    یعنی درب شیشه کاملا پلمپ باشه وشیشه ایزوله بشه
    یا باید درب شیشه حفره برای هوا داشته باشه؟

    1. سلام
      چه در کیسه و چه در شیشه باید فیلتر داشته باشد هم در مادرکالچر و هم در سلولز و یا بذر نیاز به فیلتر می باشد … فیلترها در حال حاضر پنبه ای هستند و به شکل فیتیله روی حلقه کیسه یا درب شیشه پیچیده می شوند و حتما باید تهویه انجام شود زیرا co2 در اثر رشد میسیلیوم داخل کیسه یا شیشه بالا می رود …
      اگر فیلترهای جدید نانو و … باشد به طور اتوماتیک این کارها انجام می شود در غیر اینصورت نیاز به تهویه می باشد.
      موفق باشید.

  8. مدت زمان زندگی اسپان چقدر هست ؟ یعنی امکان دارد اسپان دو یا سه هفته در راه باشد (مقصد افغانستان ) برای ایجاد یک مرکز که اسپان تولید کند چه مقدار سرمایه گذاری لازم است ؟

    1. سلام
      اسپان را تا سه هفته و حتی بیشتر، هم می توان نگه داشت ولی به شرط مجهز بودن آزمایشگاه مقصد، پس از آن آزمایشات لازم، جهت تقویت ژنوم روی آن انجام می گیرد؛ یعنی ریسه و اسپان را در محیطهای کشت همچون سلولز، پلیت و استوک کشت می دهند؛ چه بسا بذرهایی که از کشورهای خارجی نیز وارد ایران می شود به مدت ۶ ماه یا حتی یکسال به همین روش تقویت و حفظ می شود.
      ولی در صورتی که بذر جهت مصرف، مدنظر می باشد، در شرایط نگهداری باید مایه زنی شود، بین مایه زنی و آماده شدن بذر حدود ۱۰-۱۵ روز طول می کشد ولی در دمای پایین نگه داری شود تا آرام آرام سفید شود و این مدت زمان به ۲۰ تا ۲۱ روز برسد و در طول این مدت که به مقصد می رسد، بذر سفید شده و آماده کشت به مقصد برسد.
      موفق باشید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن