چرا باید Co2 سالن های پرورش قارچ دکمه ای را کنترل کنیم؟

یکی از مهم ­ترین فاکتورهای محیطی در پرورش قارچ دکمه­ ای، غلظت Co₂ می باشد که تنظیم غلظت آن در هر مرحله تاثیر زیادی در عملکرد و کیفیت قارچ های برداشت شده دارد.

۱- مقدمه

غلظت معمولی Co₂ در هوا ۰/۳% معادل ppm ۳۰۰ است. میکروارگانیسم­ های موجود در کمپوست و خاک پوشششی و خود میسیلیوم های در حال رشد، Co₂ لازم را تولید می‌کنند و نیازی به تولید Co₂ توسط ما نمی‌باشد ولی میزان Co₂در هر مرحله باید کنترل شود.

۲- غلظت Co₂ در مراحل پرورش قارچ دکمه ای

۱-۲- مرحله­ ی رشد رویشی

در مرحله ریسه دوانی قارچ دکمه­ ای غلظت Co₂ ppm۵۰۰۰ -۱۰۰۰۰ در بستر کشت پیشنهاد شده است. برخی معتقد هستند این میزان نباید از ppm ۲۰۰۰۰ بیشتر شود. تا زمانی که میسیلیوم ها رشد رویشی دارند غلظت Co₂ بین ۵۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ ppm متغیر است. وجود گاز Co₂ برای رشد میسیلیوم ها ضروری است زیرا میسیلیوم ها از Co₂ به‌عنوان منبع کربن برای رشد خود استفاده می‌کنند.

معمولاً در مراحل رشد رویشی قارچ دکمه‌ای، هوای تازه به میزان کمی لازم است و با ورود به فاز زایشی جهت تولید اندام بارده قارچ نیاز به هوای تازه بیشتری است. اصولاً با جریان یافتن هوا، فرایند تبخیر از سطح بستر صورت گرفته و در صورتی که جریان هوا به صورت یکنواخت نباشد برخی از بسترها بیشتر از بقیه خشک می شوند.

۲-۲- مرحله­ ی رشد زایشی

 برای ورود میسیلیوم ها از فاز رویشی به زایشی غلظت Co₂ باید کم شود. معمولاً در مرحله هوادهی با کاهش دما با یک تهویه مناسب که با ورود هوای تازه همراه است، غلظت Co₂ را به ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ppm می‌رسانند و اجازه نمی‌دهند که غلظت Co₂ از ۱۵۰۰ ppm بالاتر برود.

درواقع با ورود هوای تازه اکسیژن وارد و Co₂ را از دریچه خروجی تحت فشار مثبت خارج می‌کنند. در این حالت Co₂ با هوای تازه مخلوط شده و تحت فشار مثبت به سمت دریچه‌های خروجی رفته و درنهایت از سالن خارج می‌شود. در این راستا هوای گرم هم با Co₂ خارج می‌شود. هوای گرم با هوای سرد جابجا می‌شود و گردش هوا به وجود می‌آید. در طول گردش و جابجایی هوا توصیه‌شده است که سرعت هوا در بالای سطح بستر ۱۰-۱۵ سانتی‌متر بر ثانیه باشد. اطمینان حاصل شود که گردش هوا بر قفسه‌های مرکزی در ردیف‌های وسط هم انجام گیرد. در واقع طراحی قفسه بندی سالن پرورش  باید به نحوی صورت گیرد که گردش هوا را دچار مشکل نکند. در نظر گرفتن دو راهرو در کنار و یک راهرو در وسط با عرض مناسب منطقی است. قبلاً پیشنهاد می­شد می­توان با سوزاندن یک تکه چوب، جهت جابجایی هوا در سالن را به‌راحتی تشخیص داد. باید مطمئن شد که نقاط کوری جهت گردش هوا در سالن وجود ندارد و در صورتی که قفسه بندی اصولی باشد نباید مشکلی در گردش هوا ایجاد شود.

برای ۶ بار تعویض هوا در هر ساعت در سالن ۱۰۰ متری با ارتفاع ۵ متر از زمان هوادهی تا اتمام فلش‌های اول و دوم توصیه می‌گردد، ولی باید هواساز قابلیت آن را داشته باشد پس در انتخاب هواساز و سفارش ساخت آن باید دقت کرد. پس ‌از آن در فلش‌های بعدی، ۴ بار تغییر هوا در هر ساعت، جهت حفظ میزان ۱۶% اکسیژن کافی است. میزان باز بودن دریچه به عوامل زیادی مانند قدرت و دور پروانه، قطر پروانه، دور موتور و نوع طراحی ساخت هواساز و … بستگی دارد و نمی­توان دقیق اظهارنظر کرد. بهترین روش اندازه گیری مداوم Co₂ می باشد و پیدا کردن یک فرمول برای باز بودن دریچه ها خطای زیادی خواهد داشت.

حفظ ترکیبی صحیح از رطوبت بستر، غلظت Co₂، RH و دما در مرحله پین­دهی و رشد محصول منجر به تولید پین‌های سنگین می‌شود که درنتیجه آن محصول رشد و عملکرد شگرفی خواهد داشت.

 اگر در مرحله هوادهی یعنی مرحله انتقال از فاز رویشی به فاز زایشی، میزان ورود هوای تازه در داخل سالن را کم کنیم، میزان Co₂ افزایش یافته و تعداد پین کمتری با ساقه ضخیم تولید خواهد شد که در نهایت منجر به تشکیل قارچ‌های با وزن بیشتر می‌شود ممکن است در این شرایط رشد رویشی میسیلیوم ها ادامه می‌یابد و میسیلیوم های ضخیم تولید می‌گردد.

میزان Co₂در مرحله رشد پین هدها، روی شکل نهایی قارچ دکمه­ ای مؤثر است. اندازه پایه های قارچ به نسبت کلاهک نیز می تواند یک نشانه برای تشخیص اپتیمم بودن وجود Co₂ باشد. قارچ‌های بدون کلاهک نیز از نشانه‌های غلظت زیاد Co₂ در محیط کشت است. اگر در این مرحله ورود هوای تازه زیاد انجام گیرد، غلظت Co₂ کم خواهد شد در این شرایط تعداد پین‌ها زیاد می‌شود. قارچ‌ها سریعاً پشت‌باز می‌شوند و قارچ‌های با وزن کمتری خواهیم داشت.

با بزرگ‌تر شدن قارچ‌ها و قبل از ورود به فلش اول در قارچ‌ها، نیاز به جریان یافتن هوا وجود دارد و اگر در این مرحله نیز جریان هوا را خیلی کم کنیم؛ میزان Co₂ و رطوبت افزایش می‌یابد و قارچ‌ها بسته باقی می‌مانند. اگر در همین مرحله میزان جریان هوا را زیاد کنیم؛ تبخیر از سطح بستر افزایش می‌یابد، افزایش تبخیر می‌تواند باعث افزایش رشد قارچ شود ولی جریان بیش‌ از حد هوا با افزایش تبخیر، کاهش رطوبت در سطح بستر را در پی خواهد داشت که به دنبال آن فعالیت کمپوست و بستر کم خواهد شد.

با بزرگ‌تر شدن قارچ‌ها و افزایش تعداد آن‌ها نیاز به جریان هوای بیشتری هم هست، زیرا با جریان هوا در این مرحله تبخیر انجام‌شده، آب و مواد غذایی به کلاهک رسیده و قارچ‌ها رشد می‌کنند. از طرفی Co₂ و رطوبت اضافی هم از بستر خارج می‌شود.

در طول توسعه میوه قارچ از مرحله پین دهی تا دکمه‌ای شدن قارچ‌ها می توان از شکل اندام قارچ به میزان Co₂  پی برد؛ غلظت‌های بالای Co₂ منجر به تولید قارچ‌هایی با پایه‌های بلند و کلاهک کوچک می‌شود که در آخر عملکرد محصول را کاهش می‌دهد.

اگر قارچ‌های پیازی شکل مشاهده گردید، شما نیازمند یک جریان هوای صحیح با کاهش غلظت Co₂ از سطح بستر هستید اصولاً عدم جریان هوا و تجمع Co₂ این فرم از قارچ‌ها را ایجاد می‌کند.  یکی از روش‌های تشخیص غلظت Co₂ در سالن‌های کشت برافروختن شعله است که در صورت بالا بودن Co₂، شعله سریعاً خاموش می‌شود.

منبع: دیتاقارچ