آشنایی با مراحل رشد رویشی و زایشی قارچ دکمه ای
بهتر است هر سالن دار پرورش قارچ دکمه ای یا کسی که می خواهد وارد این حرفه شود، با ساختار و آناتومی قارچ دکمه ای و مراحل رشد آن آشنا باشد تا بتواند بهترین شرایط محیطی و رشدی را جهت رسیدن به حداکثر عملکرد برای آن فراهم نماید. از طرفی شما به عنوان پرورش دهنده قارچ دکمه ای باید بدانید قارچی که پرورش می دهید در هر زمانی، کدام مرحله زندگی اش را می گذراند و همانطور که گفتیم شناخت مجموعه ای از این عوامل به عملکرد بالا و سود اقتصادی شما کمک می کند.
در این مقاله سعی داریم ویژگی های ساختاری قارچ دکمه ای و نحوه ی رویش و تکثیر آن را به‌وسیله اشکال مختلف توضیح دهیم.
آناتومی قارچ دکمه ای
اندام‌های رویشی در قارچ دکمه‌ای شامل هیف ها و میسیلیوم ها هستند، به رشته یا ساختارهای لوله‌ای مانند هیف یا ریسه گفته می‌شود که بر اثر به هم پیوستن هیف ها، میسلیوم ها تشکیل می‌شوند. اندام‌های زایشی در قارچ دکمه‌ای، قسمت هوایی آن‌هاست که ماشروم Mushroom نامیده می‌شود، در واقع همان بخشی که به‌عنوان محصول برداشت می‌شود (شکل ۱).
شکل ۱
اندام هوایی از دو قسمت اصلی کلاهک cap و پایه یا ساقه stipe or stalk تشکیل‌شده است. کلاهک به‌وسیله یک غشا یا پرده veil membrane که در حد واسط کلاهک و پایه قرارگرفته است، پوشیده شده است. با نزدیک شدن به بلوغ قارچ این پرده پاره می‌شود و اندام‌هایی به نام تیغه gills در زیر کلاهک نمایان می‌شود، تیغه محل تشکیل اسپورهای قارچ است (شکل ۲ و ۳).
شکل ۲
شکل ۳
رشد رویشی و زایشی در قارچ دکمه ای
قارچها با تولید و انتشار اسپور تکثیر می‌شوند و هنگامی که اسپور قارچ در شرایط مناسب محیطی قرار می گیرد پس از مدت کوتاهی جوانه زده و میسیلیوم تشکیل می‌دهد.
تولید اسپور در فرایند کشت و پرورش قارچ خوراکی چندان متداول نیست زیرا اسپورها ریز هستند و جمع‌آوری آنها بسیار سخت است و از طرفی جوانه‌زنی اسپورها زمان‌بر است و سرعت رشد قارچ‌های خسارت زای دیگر مانند کپک‌های خاکستری از سرعت رشد قارچ موردنظر ما بیشتر است و این منجر به ظهور و شیوع بیماری‌ها و سایر قارچها می‌شود؛ بنابراین بهترین روش، استفاده از اسپان قارچ است یعنی استفاده از میسیلیوم بر روی دانه‌ی غلات که در این صورت میسیلیوم ها سریع‌تر در سطح کمپوست پخش شده و اجازه رشد به دیگر رقیبان را نمی‌دهند.
میسیلیوم شروع به رشد نموده و به صورت توده‌ای و مجتمع درمی‌آیند و از بستر رشد و مواد غذایی موجود در آن مصرف می‌کند. میسیلیوم در حالت طبیعی در بستر رشد استقرار می‌یابد که این مرحله ریسه دوانی نامیده می‌شود. در این مرحله تنظیم صحیح شرایط محیطی مانند دما، رطوبت و میزان CO2 برای رشد بهتر میسلیوم ها مهم است.
نمودار ۱- مراحل مختلف رشد زایشی پس از شوک دهی و در روزهای پس از هوادهی
(جهت مشاهده واضح تر نمودار، روی آن کلیک نمایید)
پس از آن میسیلیوم ها این توانایی را دارند که کلاهک تولید کنند ولی باید شرایط بستر و محیط را طوری فراهم نماییم تا میسیلیوم ها وارد فاز زایشی شوند. در این شرایط با تغییر شرایط محیطی میسیلیوم وارد فاز متفاوتی می‌شود که این فاز همان مرحله جنسی می‌باشد.
با ورود میسیلیوم ها به فاز زایشی یک تقاطع بین دو میسیلیوم نر و ماده رخ می‌دهد و درنهایت حاصل آن یک گره ایجاد می‌شود. سپس اندام‌های پریموردیا تشکیل شده و پس از آن ظهور پین هدهای نخودی را خواهیم داشت (مشاهده نمودار ۱ و شکل ۴).
پریموردیا چیست؟
پس از اینکه ریسه ها در خاک پوششی توسعه یافتند، اندام های ابتدایی تشکیل می شوند. این اندام های ابتدایی خیلی کوچک هستند ولی می توان آنها را در سطح بستر به‌صورت یک توده ی انبوه ببینیم. این ساختارها رشد می کنند و گسترش می یابند که به آنها پریموردیا یا پین می گویند.
پریموردیاها تحت شرایط محیطی به کلاهک‌ها تبدیل می‌شوند. برای تبدیل پریموردیا به کلاهک‌ها آب باید از سطح قارچها تبخیر شود تا ارسال مواد غذایی از میسیلیوم ها به کلاهک‌ها تسهیل شود. با تشکیل قارچ‌های جوان در صورت شرایط مناسب محیطی، قارچها طی چند روز می‌رسند و بالغ می‌شوند (شکل ۴).
تجمع ابتدایی میسیلیوم
پین های نخودی پین- پریموردیا
پیش دکمه ای
شکل ۴: مراحل رشد اندام بارده قارچ دکمه ای
منبع: دیتا قارچ
علت رشد گریز از مرکز قارچها چیست؟
سلام دوست عزیز
منظور شما از رشد گریز از مرکز قارچ چیست؟ آیا منظورتان بیماری های ناهنجاری شکلی قارچ است؟؟؟؟؟
منظورم این است که چرا قارچها به تمام جهات رشد میکنند؟چرا فقط در یک جهت رشد نمیکنند؟
سلام
این موضوع به ژنوم قارچ مرتبط است، مثل هر قارچ دیگری که رشد مخصوص به خود را دارد.
مهندس الماسی سلام. من دانشجوی فناوری معماری هستم و در حال حاظر روی مقاله ای کار میکنم با موضوع استفاده از میسیلیوم در مصالح نوین. میتونم با شما در ارتباط باشم و از راهنماییتون استفاده کنم؟
سلام
بله حتما سوالی هست بفرمایید.